'Als scheids heb je de mooiste plek op het veld'

Foto: KNVB Media

Sjoukje de Jong (42) was de eerste vrouwelijke arbiter in het betaalde voetbal. Vijftien jaar droeg ze de FIFA-badge op haar scheidsrechterstenue en floot of assisteerde ze bij 92 wedstrijden buiten Nederland. Begin dit jaar nam ze afscheid van het internationale podium. Een terugblik op een glanzende carrière. "Fluiten heeft mijn blik verruimd."

Vierhonderd inwoners telt Vegelinsoord slechts, een voormalig dorp van turfstekers onder de rook van Heerenveen. Er staat nog altijd een basisschool - met dertig leerlingen - en een voetbalvereniging. "Ik was acht toen we hier kwamen wonen”, zegt Sjoukje de Jong als ze haar ouderlijk huis passeert. Vanuit een stoel in de woonkamer gaat een arm omhoog. Ze groet terug. Heerenveen - Heracles hangt er op een aanplakbiljet voor het raam. "Mijn vader is een groot fan”, zegt De Jong. "Vroeger ging ik nog wel eens mee, maar ik bemoei me te veel met de mensen die kritiek hebben op de scheidsrechter.”

Niet voor meisjes 

Een rijtje vrijstaande huizen - ’daar woont mijn broer’ - belemmert tegenwoordig het zicht, maar als meisje keek Sjoukje uit over het veld van Fuotbal Feriening Stobbegea (FFS). Hier was ze het liefst en op 8-jarige leeftijd werd ze lid in een tijd dat meisjes nog niet geacht werden om te voetballen. "Veel keus was er niet in het dorp”, zegt De Jong, terwijl ze over de grasmat kuiert. "FFS had ook een vrouwenelftal. Daarin speelden drie tantes van mij.”"

De Jong kon aardig voetballen. "Ik was spits, bloedfanatiek. Maar ook volgzaam. Als de trainer zei: ’springen’, vroeg ik: ’Hoe hoog? Niet waarom’.” Ze vond het spelletje zo leuk dat ze ook ging fluiten. "Als scheidsrechter heb je de mooiste plek op het veld”, zegt ze even later in haar huis aan de rand van het dorp. "In mei 1995 heb ik de cursus gedaan. Ik ben onderaan begonnen. Mannen zondag vijfde klasse Noord. Dan fluit je jongens die net uit de kroeg komen rollen.”"

'Ik moest me extra bewijzen'

De mannen ontvingen haar niet met open armen. "De meesten vonden het maar raar, een vrouw. Ik moest me ook extra bewijzen. Maar hoe hoger je komt, hoe minder de argwaan. Die jongens zijn meer met voetbal bezig, kijken naar kwaliteit. Of haar vrouwelijkheid nog een rol speelt? Ze zijn bij jou wel rustiger krijg ik wel eens te horen.”"

Bang was ze nooit. "Ik wilde ook niet dat mijn vader meeging naar de wedstrijden. Hij kwam wel kijken, hoorde ik later, maar dan stond hij stiekem achter een boom.” In die eerste jaren bleef De Jong nog zelf voetballen. Maar haar houding in het veld veranderde. "Ik ging meer commentaar leveren op de leiding. Tot mijn moeder zei: ’Als je zo doorgaat, kom ik niet meer kijken.’”"

Haar talent en bevlogenheid als leidsvrouw werden herkend. Minne Modderman - scheidsrechtersbaas in district Noord - moedigde De Jong aan internationaal assistent-scheidsrechter te worden. "Een heel ander vak. Het vereist nog meer concentratie. Het is twee keer 45 minuten kijken. En luisteren, want je hoort wanneer een bal wordt getrapt, terwijl je ogen op de buitenspelsituatie zijn gericht.”"

'Daar stond ik, Sjoukje uit Vegelinsoord'

Op 1 januari 2000 kreeg ze haar FIFA-badge. "Ik moest daarom stoppen met voetballen. Maar ik heb het geen moment gemist. Ik bleef toch in het wereldje.” In de woonkamer hangen geen grote foto’s aan de muur en ontbreken dikke plakboeken op de salontafel. Wel staat er een herinneringsmedaille in de boekenkast. ’Finale EK vrouwen 2001’ is er in gegraveerd. De herinnering doet haar ogen glimmen. "Het was in Duitsland, 25.000 man op de tribune, die het volkslied zingen en daar stond ik, Sjoukje uit Vegelinsoord.”"

In hetzelfde jaar schreef ze in een brief naar de KNVB dat ze een kans wilde in het betaalde voetbal. De bond gaf haar een plek in de talentengroep en een paar maanden later werd Sjoukje de Jong werd de eerste vrouw in het profvoetbal. "Go Ahead Eagles - VVV in de Jupiler League”, zegt ze. Een wedstrijd om nooit te vergeten. "De hele week had ik kranten, radio en televisie over de vloer. Het maakte wat los bij mannelijk Nederland. De druk was enorm. Bij elke fout zou men zeggen, zie je nou wel.”"

"Ik had een prima wedstrijd gevlagd”, vervolgt De Jong. "Toch ging het ook na afloop vooral over mijn vrouwzijn. Ik heb daarna nog een wedstrijd geassisteerd, raakte geblesseerd, maar had vervolgens ook de ambitie niet meer. Al die aandacht leidde alleen maar af.”"

Elke speld is een herinnering 

Bovendien koos De Jong ook internationaal voor een carrière als scheidsrechter. "Kom maar even mee naar boven”, zegt ze. Daar hangt aan de muur een kaart van Europa met alle FIFA-badges. Met speldjes heeft ze de steden aangegeven waar ze op het veld heeft gestaan. De Jong kijkt naar de kaart. Toch wel trots. Elke speld is een herinnering. Van de Italiaansen die hun warming-up op de muziek doen tot de armoede in Wit-Rusland. "Het fluiten heeft mijn blik verruimd.”"

"En zelfbewuster gemaakt.” Dat vertelt De Jong ook op spelregelavonden in de regio, waar ze de liefde voor het fluiten op jonge voetbalsters probeert over te brengen. Langzaam maar zeker ziet ze steeds meer meisjes die gaan fluiten. Zelf stopt ze als internationaal scheidsrechter. "Dit is mijn laatste”, wijst ze op haar badge uit 2014. "Na vijftien jaar is het goed en er komt nu een kans om een opleiding tot waarnemer te volgen.”"

Een nieuwe uitdaging en in Nederland blijft ze nog gewoon fluiten. Heren Hoofdklasse en als de club het vraagt de E-tjes bij FFS. "Bij een belangrijke wedstrijd trek ik dan mijn officiële outfit aan en neem ik mijn kaarten mee. Dat vinden die kinderen schitterend, maar ik ben dan net zo geconcentreerd als in de Hoofdklasse.”"