KNVB test Refcam tijdens de Otten Innovation Cup in Eindhoven

De Refcam - hier goed zichtbaar naast het rechteroor - toont de wedstrijd vanuit het perspectief van de scheidsrechter. - Foto: KNVB Media

Zoals al jaren gebruikelijk waren tijdens de Otten Innovation Cup niet alleen grote talenten te bewonderen op Sportpark de Herdgang in Eindhoven. Het publiek en de kijkers thuis maakten ook weer kennis met een aantal vernieuwingen in het voetbal waaronder de zogenaamde Refcam, die de wedstrijd laat zien vanuit het perspectief van de scheidsrechter. Gijs de Jong - secretaris-generaal van de KNVB en verantwoordelijk voor innovatie bij de voetbalbond - is positief over deze vernieuwing. 'Het zal de sport aantrekkelijker, sportiever en eerlijker maken.'

Top Onder 19-teams uit heel Europa waren weer naar Eindhoven afgereisd voor de jubileumeditie van de driedaagse jeugdtoernooi van PSV. De Otten Innovation Cup werd voor de 75ste keer georganiseerd. De eerste maal was in 1947 op initiatief van Frans Otten, de toenmalige president-directeur van Philips. De bal heette nog het bruine monster en de spelers droegen voetbalschoenen met stalen neuzen.

De wereld verandert

Waar het materiaal in de loop der jaren uiteraard wel veranderde, had voetbal lang de naam een conservatieve sport te zijn waarin geen ruimte was vernieuwingen. Onder aanvoering van de KNVB is dat beeld de laatste tien-vijftien jaar wel gekanteld. Jeugdtoernooien als de Future Cup bij Ajax en de Otten Innovation Cup van PSV spelen daarin een belangrijke rol. Niet voor niets is bij de laatste in 2023 het woord 'Innovation' toegevoegd aan de naam van het toernooi.

"We moeten wel", zegt Gijs de Jong, secretaris-generaal van de KNVB en al vele jaren een van de drijvende krachten achter vernieuwingen in de voetbalsport. "De wereld verandert; de jeugd verandert. Voetbal moet aantrekkelijk blijven voor nieuwe generaties, die anders opgroeien. Kijk naar de laatste Olympische Spelen in Parijs. Daar zie je ook sexy en urban sporten als 3x3 basketbal en breakdance. Flitsend en met een hoge intensiteit."

Aantrekkelijker, sportiever en eerlijker

Maar innovatie is geen doel op zich. "Aantrekkelijker, sportiever en eerlijker, dat zijn de drie pijlers waaraan een verandering van de spelregels of het invoeren van een technologisch hulpmiddel moet voldoen", zegt De Jong. De Refcam past volgens hem in het rijtje van de laatste vier grote veranderingen: de VAR, uitbreiding wisselmogelijkheden, captains only en de acht seconden regel.

Bij het afgelopen WK voor clubs in Amerika is de Refcam voor het eerst gebruikt. De scheidsrechters droegen een mini-camera naast hun oor en als de regisseur schakelde naar de beelden werd je als kijker als het ware de wedstrijd in gezogen. Je waande jezelf tussen de hoofdrolspelers. "Het zijn geweldige beelden. Het voegt een hele nieuwe dimensie toe", zegt De Jong. "Voetbal als kijksport wordt hiermee aantrekkelijker, niet alleen voor de supporters thuis, maar ook in het stadion waar de beelden op een groot scherm kunnen worden getoond."

Educatie

Maar dat niet alleen. De Refcam zal naar verwachting ook een positief effect hebben op het gedrag van spelers. De Jong: "Scheidsrechters zijn al vaker gevolgd, denk aan Björn Kuipers of de UEFA-documentaire 'Man in the Middle'. Hierin kwam duidelijk naar voren dat spelers de arbiters niet altijd even respectvol benaderden. En dan druk ik me voorzichtig uit. Door dat zichtbaar te maken, zal het gedrag van de spelers verbeteren en de sportiviteit toenemen."

"Daarnaast kunnen de beelden duidelijk maken dat de scheidsrechter een bepaalde situatie niet kon beoordelen. Dat kan je direct in het stadion laten zien, waardoor er meer begrip voor het arbitrale team ontstaat."

De Refcam heeft volgens De Jong ook invloed op de derde pijler. "We kunnen de beelden gebruiken als educatiemiddel. Scheidsrechters krijgen een extra analysetool om zichzelf te verbeteren. En een scheidsrechter die daarna betere beslissingen neemt omdat hij beter positie kiest, draagt bij aan een eerlijker verloop van de wedstrijd."

"Hetzelfde kan je overigens ook met spelers en trainers doen, waardoor ze zich bewust worden van hun gedrag en zich in volgende wedstrijden sportiever opstellen."

Evolutie

Maar voor het zover is, zullen de innovaties getest moeten worden. Zie hier het belang van jeugdtoernooien als de Future Cup en de Otten Innovation Cup. "Het is de laatste stap voor het betaald voetbal", zegt De Jong. "We kunnen hier op topniveau testen en krijgen daarbij ook alle steun van de directies van Ajax en PSV. Dat is super belangrijk voor de KNVB."

De VAR zag in 2016 het levenslicht in Eindhoven. Vele scheidsrechters maakten in de jaren daarna hier hun eerste VAR-vlieguren. De Refcam is dus al getest op een groot toernooi in het betaald voetbal, maar dat maakt de testresultaten van de Otten Innovation Cup niet minder belangrijk. "Veranderingen in het voetbal bereik je via evolutie", zegt De Jong. "Over twee weken zitten we met de gegevens van de Otten Innovation Cup al bij IFAB (de onafhankelijke organisatie die waakt over de spelregels in het voetbal, red.). Niet alleen de Refcam komt daar aan de orde, maar ook bijvoorbeeld onze conclusies over het hanteren van zuivere speeltijd. Daarmee creëren we draagvlak en kunnen we tegelijkertijd nadenken over logische vervolgstappen in het proces."