De opstelling

Voordat je een opstelling maakt, bepaal je in welke formatie je gaat spelen. Bij de formatie gaat het om de keeper en het aantal verdedigers, middenvelders en aanvallers waarmee je gaat spelen (bijvoorbeeld 1-4-3-3 of 1-4-4-2). Je keuze voor de formatie kan mede bepaald worden door het jeugdvoetbalbeleid van de vereniging, de leeftijdscategorie waarmee je werkt en hun kenmerken, de voorkeur van de spelers, de ontwikkeling van het team en je eigen voorkeur. 

Kenmerken per leeftijdscategorie Als jeugdcoach is het prettig om te weten wat de leeftijdskenmerken zijn van kinderen binnen een bepaalde leeftijdscategorie. Op basis daarvan weet je wat je ongeveer van de kinderen kunt verwachten.

Als je de formatie hebt bepaald, kun je de namen op de posities invullen en met de spelers hun specifieke ruimte en taak doornemen.

Tips bij het maken van een opstelling

• Bespreek voorafgaand aan het seizoen met je spelers wat hun voorkeursposities zijn (als ze dat al weten). Geef aan dat je dit meeneemt, maar dat het geen garantie is.  
• Bepaal in welke formatie je wil spelen.  
• De formatie die je kiest, moet vooral passen bij de leeftijd en de ontwikkelfase van de spelers.  
• Zet spelers op een positie waarvan je denkt dat ze zich daardoor verder kunnen ontwikkelen.  
• Laat spelers, zeker tijdens de eerste jaren dat ze 11 tegen 11 spelen, meerdere posities uitproberen. Leg uit waarom je dat doet en geef aan dat niemand garanties heeft voor een bepaalde positie. Het wisselen van posities brengt naast een leereffect ook begrip voor elkaar mee.  
• Start niet elke keer in dezelfde basisopstelling. Iedereen snapt dat in de basis starten altijd leuker is. 
• Hou bij het verdelen van de posities het teambelang (proberen te winnen) versus het individuele belang (met veel plezier beter leren voetballen) goed in de gaten. Zorg in je keuzes en coaching voor een goede balans. 
• Zorg dat je de benaming van de posities consequent doorvoert. Dit zorgt voor duidelijkheid bij je spelers.  
• Geef naar de spelers duidelijk aan wat de taken van de positie zijn, maar laat de posities geen harnas worden voor de spelers. Het geeft houvast, maar er moet ook voldoende vrijheid zijn om zelfstandig keuzes te maken. Bij veel verenigingen zijn de taken per positie beschreven in het jeugdvoetbalbeleidsplan. 
• Maak de opstelling niet op het laatste moment, maar neem daar de tijd voor door dit bijvoorbeeld thuis al te doen. 
• Bepaal de opstelling voor de komende wedstrijd onder meer op basis van de opstellingen van de voorgaande wedstrijden, de wissels die je daarin hebt toegepast en de speeltijd die spelers hebben gekregen.  
• Om de opstelling levendig te maken kun je deze visualiseren. Door te tekenen, of door gebruik te maken van magneetjes of bekertjes, kun je het inzichtelijk maken voor de spelers. Zorg ook dat je de spelers hierbij betrekt met een vraag- en antwoordspel.   
• Iedere speler moet voldoende voetbaltijd krijgen. Verdeel de beschikbare speeltijd dan ook zo eerlijk mogelijk (per wedstrijd of over een serie wedstrijden) en zorg dat je dit bijhoudt. 
• Zorg dat je vooraf al weet wanneer (op welke momenten) en welke wissels je gaat toepassen. Uiteraard kunnen er altijd onverwachte dingen gebeuren zoals blessures, maar het vooraf overdenken van wissels helpt je weloverwogen te wisselen.  
• Het aanvoerderschap. Veel spelers vinden het leuk om aanvoerder te zijn. Maak de taak en verantwoordelijkheid van het aanvoerderschap niet te groot.