De opstelling

Voordat je een opstelling maakt bepaal je eerst in welke formatie je gaat spelen. Bij de formatie gaat het om het aantal verdedigers, middenvelder en aanvallers waarmee je gaat spelen (bijvoorbeeld 1-4-3-3 of 1-4-4-2). Overigens is een formatie niet voor alle leeftijdscategorieën noodzakelijk. Bij O8, O9 en O10 is het vanwege de leeftijdsspecifieke kenmerken vaak niet erg zinvol.  

Kenmerken per leeftijdscategorie Als jeugdcoach is het prettig om te weten wat de leeftijdskenmerken zijn van kinderen binnen een bepaalde leeftijdscategorie. Op basis daarvan weet je wat je ongeveer van de kinderen kunt verwachten.

Als je de formatie hebt bepaald, kun je de namen op de posities invullen en de spelers hun specifieke ruimte en taak meegeven.  

Tips bij het maken van een opstelling:  

1. Bespreek voorafgaand aan het seizoen met je spelers wat hun voorkeursposities zijn (als ze dat al weten). Geef aan dat je dit meeneemt, maar dat het geen garantie is. 
2. Bepaal in welke formatie je wilt spelen. Bij de pupillen is dit minder relevant, maar bij 11 tegen 11 moet je een keuze maken. Jongere pupillen kun je zonder positie laten voetballen en bij iets oudere pupillen kun je ‘voor- en achterspelers’ neerzetten.  
3. De formatie die je kiest moet, vooral passen bij de leeftijd en ontwikkelfase van de spelers. 
4. Zet spelers op een positie, waarvan je denkt dat ze zich daardoor verder kunnen ontwikkelen. 
5. Laat spelers meerdere posities uitproberen. Leg uit waarom je dat doet en geef aan dat niemand garanties heeft voor een bepaalde positie. Het wisselen van posities brengt naast een leereffect ook begrip voor elkaar mee. 
6. Start niet elke keer in dezelfde basisopstelling, iedereen snapt dat in de “basis” starten altijd leuk is.
7. Houd bij het verdelen van de posities het teambelang versus het individuele belang goed in de gaten.
8. Zorg dat je de benaming van de posities consequent doorvoert. Dit zorgt voor duidelijkheid bij je spelers. 
9. Geef de spelers duidelijkheid wat de taken zijn van de positie, maar laat de posities geen harnas worden voor de spelers. Het geeft houvast, maar er moet ook voldoende vrijheid zijn om zelfstandig keuzes te maken.
10. Maak de opstelling niet op het laatste moment, maar neem daar de tijd voor door dit bijvoorbeeld thuis al te doen.
11. Bepaal de opstelling voor de komende wedstrijd onder meer op basis van de opstellingen van de voorgaande wedstrijden, de wissels die je daarin hebt toegepast en de speeltijd die spelers hebben gekregen. 
12. Om de opstelling levendig te maken kun je het visualiseren. Door te tekenen, of door gebruik te maken van magneetjes of bekertjes, kun je het inzichtelijk maken voor de spelers. Zorg ook dat je de spelers hierbij betrekt met een vraag- en antwoordspel.  
13. Iedere speler moet voldoende voetbaltijd krijgen, verdeel de beschikbare speeltijd dan ook zo eerlijk mogelijk, en zorg dat je dit bijhoudt.
14. Zorg dat je vooraf al weet wanneer (op welke momenten) en welke wissels je gaat toepassen. Uiteraard kunnen er altijd wel onverwachte dingen gebeuren zoals blessures. 
15. Het aanvoerderschap. Veel spelers vinden het leuk om aanvoerder te zijn. Bij de jongste jeugd heb je nog geen aanvoerder nodig. Bij 11 tegen 11 gaat dit een rol spelen. Je kunt rouleren met spelers die dit graag willen. De taak van het aanvoerderschap moet niet te zwaar gemaakt worden bij de jongste jeugd. Bij de oudere jeugd zal dit wat vaker één iemand of een duo zijn met mogelijk wat meer verantwoordelijkheden.